GGT: Στέλιος Μάινας: Η ομονόηση, μοιάζει να είναι μονόδρομος

"Για μένα η λύση θα βρεθεί, μόνον εάν ομονοήσουμε. Δηλαδή, δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις για να ξεπεράσεις την κρίση. Υπάρχουν λύσεις βαθύτερες, που θέλουν περισσότερο χρόνο, πιο δύστοκες και δύστροπες, πιο «σοβαρές» και σοφές, και όχι πρόχειρες και επιφανειακές. Γι' αυτό, και η ομονόηση, μοιάζει να είναι μονόδρομος", ο ηθοποιός Στέλιος Μάινας, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη συμμετέχοντας στον δημόσιο διάλογο του tvxs, με βάση το ερώτημα "Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε;".

Στ.Μ.: Ζούμε σε μια κοινωνία που βρίσκεται υπό διάλυση. Με δυό λόγια, δηλαδή, όλα είναι εναντίον, μιας ομονοούσας κοινωνίας΄ μιας κοινωνίας, που μπορεί να βαδίζει σε έναν συγκεκριμένο δρόμο.
Ξέρουμε, όμως, ότι όλο αυτό δεν είναι μια απλή υπόθεση΄ πρέπει να γίνουν «θυσίες», αν και δεν είναι θέμα θυσιών, μόνο. Είναι θέμα μιας ριζικής αλλαγής, εσωτερικής νοοτροπίας, που έχουμε ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί.

Κάτι, το οποίο, βέβαια, δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, γι' αυτό, φαίνεται να βρισκόμαστε μπροστά σε ένα άλυτο πρόβλημα΄ διότι έχει δημιουργηθεί δεκαετίες, τώρα. Έχει παγιωθεί, δηλαδή, μία εσωτερική αντίληψη, ναι, μεν, ένοχη, αλλά, και από την άλλη, άμεσης απολαβής.

Δεν είναι μέσα στην δική μας εργασιακή κουλτούρα, αυτό που λέμε αποταμίευση και επένδυση για το μέλλον. Θέλουμε άμεσα και απτά ορατά αποτελέσματα. Οι κοινωνίες μας είναι, θερμοπυρηνικές. Ακριβώς επειδή έχουμε αυτόν τον ήλιο, έχουμε υψηλές θερμοκρασίες, και το θυμικό μας είναι και αυτό υψηλό…
Δεν είμαστε με δυο λόγια, βραδυφλεγείς προσωπικότητες, αλλά οξυφλεγείς.

Γι’ αυτό και λέμε για τους έλληνες, ότι είμαστε ανήλικοι... Δεν πιστεύω αυτό τον χαρακτηρισμό, αντίθετα νομίζω ότι είναι πολύ επιπόλαιος, γιατί οι έλληνες έχουν δοκιμαστεί, από το ένα κρύο ντους στο άλλο, που έχουν υποστεί, βάση της ιστορίας τους.

Πιστεύω, όμως, ότι έχουμε υποχρέωση να κατανικούμε και να πολεμάμε την απαισιοδοξία μέσα μας, όχι επειδή δεν υπάρχει, έχει και αυτή θέση στη ζωή μας, αλλά για να μπορούμε να βγαίνουμε στον αφρό και να μπορούμε να επιβιώνουμε.

Πολιτισμός δεν σημαίνει τη μη ύπαρξη του κακού, το αντίθετο. Πολιτισμός, για μένα, σημαίνει

συνειδητοποίηση του κακού. Όλοι φέρνουμε μέσα μας το κακό. Όποιος το εξοβελίζει από πάνω του, νομίζω δεν κάνει άλλο από το να εθελοτυφλεί.

Όλοι είμαστε ικανοί για το χειρότερο και το καλύτερο, αλλά ο πολιτισμός επιβάλλει να βάζουμε το κακό στη γωνία. Αυτό σημαίνει για μένα πολιτισμός.

Κρ.Π.: Ο πολιτισμός είναι και η ψυχή μας, δηλαδή, η λογική μαζί με το συναίσθημα, που όταν συνεργαστούν πάντα δημιουργούν... Πώς, θα διαχειριστούμε, με αυτόν τον τρόπο, τη σημερινή κατάσταση;

Στ. Μ.: Εμείς, καλώς ή κακώς, δεν προερχόμαστε από μία προτεσταντική κοινωνία. Ζούμε σε μία σφαίρα καθαρά επηρεασμένη από τον Διαφωτισμό, από τη Γαλλική Επανάσταση. Ουσιαστικά δηλαδή, από την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Η Ελλάδα έχει εμποτιστεί από αυτά τα δεδομένα και τα ιδεώδη.
Εμείς οι λαοί του νότου, δεν είμαστε οι λαοί της αποταμίευσης και δεν είμαστε οι αυτοκτονικοί λαοί της αυτοτιμωρίας… Διότι, ο προτεσταντισμός βασίζεται στην αποταμίευση, στην αυτοτιμωρία και στην ενοχικότητα.
Αυτό που ζηλεύει, αν θέλετε, ο Βοράς και η Κεντρική Ευρώπη από το Νότο, και συγχρόνως το μάχεται, και το απεύχεται, είναι αυτή η ανεμελιά με την οποία αντιμετωπίζει τη ζωή ο Νότος.
Ακριβώς, γιατί έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον, απόλυτης αποταμίευσης, όπως μπορείτε να ανατρέξετε σε μνήμες, π.χ. πόσοι από τους Γερμανούς φίλους σας, σας έχουν κεράσει στη ζωή σας; Και πόσοι από τους Γάλλους φίλους σας, επίσης;
Ο δικός μας ψυχισμός, λοιπόν, είναι αυτό το «Γειά σου!», λίγο μέσα σε εισαγωγικά, και έχει μία επιπολαιότητα, η οποία, όμως, επιπολαιότητα, έχει μια ανθρωπιά. Είναι αναγνωρίσιμη. Δεν είναι ξερή και απωθητική.
Εάν λοιπόν, μπορούσαμε να καναλαρχήσουμε αυτό το θυμικό μας με ένα άξονα μίνιμουμ ορθολογισμού, δηλαδή να βάλουμε και τη λογική μας εκτός από το συναίσθημα…

Κρ.Π.: Δεν υπάρχει λογική, χωρίς συναίσθημα, ούτε το αντίθετο, δηλαδή, δεν νοούνται χωριστά…

Στ.Μ.: Ακριβώς. Πιστεύω λοιπόν, ότι αυτό που μας λείπει, είναι η δοσολογία των πραγμάτων. Όμως, επειδή είμαι αισιόδοξος άνθρωπος, νομίζω ότι βρίσκουμε τα ζύγια μας.
Δηλαδή, πιστεύω ότι είμαστε σε μια περίοδο αναταραχής, μέχρι να βρούμε την ταυτότητά μας, τη μετεξέλιξη, μάλλον, της ταυτότητάς μας.
Θα την βρούμε. Δεν μπορεί. Είναι και αυτό μονόδρομος.

Κρ.Π.: Επειδή, μιλήσατε για ανεμελιά, θυμήθηκα τον Ζορμπά, του Καζαντζάκη. Τα τελευταία χρόνια, οι έλληνες χαρακτηρίζονταν από μια τέτοια ανεμελιά;

Στ.Μ.: Είναι νομίζω θέμα Παιδείας. Και δεν μιλάω μόνο για την Παιδεία στο σχολείο, αλλά για μια γενικότερη μόρφωση. Έχουμε, δηλαδή, απομακρυνθεί από τις ρίζες και τις αρχές μας.
Γονιδιακά, όμως, υπάρχουν αυτές οι αρχές. Δηλαδή, υπήρξε μία εικοσαετία ενός υπερκαταναλωτισμού, διότι, προφανώς, πιστέψαμε, ότι ο προορισμός μας και η αναζήτησή μας θα είναι στα υλικά πράγματα, αλλά, τελικά αποδεικνύεται ότι τίποτα δεν είναι για πάντα, και δεν μπορεί να υπάρχει για πάντα. Ούτε η σιγουριά. Πόσο μάλλον η οικονομική. Αυτό το είχαμε ξεχάσει.
Όπως, ακριβώς, ξεχάσαμε, ότι οι πατεράδες μας ή οι παππούδες μας τα έχουν περάσει όλα αυτά.
Αλλά, υπάρχουν και στο δικό μας γονίδιο.

Ο Οδυσσέας, έδειξε, ότι ο έλληνας είναι ο ήρωας της περιπέτειας, του νόστου και της Ιθάκης, ότι έχει στο dna του το σπέρμα της επιστροφής…
Της επιστροφής στις ρίζες.

Θα περάσουμε περιόδους, απόλυτου αποπροσανατολισμού, και είναι λογικό, διότι έχουν χαθεί γενιές. Από το ’81 και μετά, δηλαδή, μιας τριαντακονταετίας ευκολίας, όπου επιβιώναμε με τις επιδοτήσεις, εποχές που τα σπάγαμε στα μπουζούκια και -τέλος πάντων- θεωρούσαμε ότι όλα είναι εύκολα. Στην εποχή που νομίζαμε ότι το χρήμα είναι εύκολο, και μάλιστα νομίζαμε ότι είναι δικό μας, αν και ήταν δανεικό.
Άρα, ήμασταν κακομαθημένα παιδιά. Ήμαστε ακόμα παιδιά, τα οποία δεν έχουν ενηλικιωθεί. Αλλά θα ενηλικιωθούν, γιατί σας λέω και πάλι, έχουμε στο γονίδιό μας, καλά πράγματα, που λείπουν από άλλους λαούς.
Και έχουμε υποχρέωση να στραφούμε προς αυτά τα καλά χαρακτηριστικά μας…

Κρ.Π.: Βλέπουμε, όμως, να την πληρώνουν άνθρωποι που τα είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά, όπως οι συνταξιούχοι για παράδειγμα, που τους κόβουν, πλέον και τα δώρα και τα επιδόματα, εξαιρώντας τους κληρικούς. Και εν τω μεταξύ, την Ελλάδα την πουλάνε, ή την καίνε. Έχουμε θύματα, δηλαδή, όχι μόνο ανθρώπους που δεν ευθύνονται σε τίποτα, αλλά και τόπους, που κουβαλάνε, εκτός των άλλων, τον πολιτισμό μας.

Στ.Μ.: Δεν μπορείς να ξεπουλάς τον τόπο σου. Με την έννοια, ότι, δεν έχεις τίποτε άλλο. Αυτό είναι η περιουσία σου.
Και δεν μπορεί να γίνεται συνεχώς, ο πλούσιος πλουσιότερος και ο φτωχός φτωχότερος. Υπάρχει ένα όριο!
Και υπάρχει και μία κληρονομιά συγκεκριμένη, που δεν μπορείς να βάλεις χέρι!

Κρ.Π.: Όπως λέγεται, βάζουν χέρι, όπως για παράδειγμα, ο Όλυμπος, με το θέμα των αποβλήτων...

Στ.Μ.: Απαράδεκτο. Δυστυχώς, αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Αυτό γίνεται παντού.

Υπάρχουν τα ιερά και τα όσια που λέμε, σε εισαγωγικά, τα οποία δεν μπορείς να τα ξεπουλάς. Δεν γίνεται. Δεν μπορείς να πηγαίνεις τόσο ενάντια στον εαυτό σου! Πρέπει να φυλάς τις Θερμοπύλες. Δεν γίνεται.

Κρ.Π.: Κι όμως, φαίνεται ότι γίνεται. Και από την άλλη πλευρά δεν υπάρχει ομονόηση για αντίδραση...

Στ.Μ.: Αυτό, ως λαός, δεν γίνεται να το αφήσεις έτσι. Ο Μίκης Θεοδωράκης, έλεγε, ότι ο Έλληνας, αντιδράει όταν του μπει το μαχαίρι στο κόκκαλο. Αντιδράει, αλλά, πρέπει να φτάσει στο αμήν, για να αντιδράσει.

Φαίνεται, ότι έχουμε ακόμη περιθώριο… Ο Έλληνας ξυπνάει, όταν τα όρια της ντροπής και της βίας έχουν φτάσει στο έσχατό τους σημείο, τότε, συνεχίζει ο Θεοδωράκης, ανά τους αιώνες, γεννιέται μια ποιητική βιωματική των απλών ανθρώπων.
Δηλαδή, λέει, ό,τι, ανά την ιστορία, όταν συμβαίνει αυτό, γεμίζει ο τόπος με ανθρώπινες πράξεις που με την υπέρβαση και τον οίστρο της αυτοκαταστροφής και της θυσίας, γίνονται αυτές καθαυτές ανθρώπινα ποιήματα! Αυτό, έγινε, και πριν βγει το Άξιον Εστί.
Δεν έχει άλλη δυνατότητα ο Έλληνας. Όταν φτάσει, λοιπόν, στο αμήν, θα αντιδράσει.
Ο Ελύτης, επίσης, λέει κάπου, ότι έχει και η ψυχή το δικό της κουρνιαχτό΄κι αν σηκωθεί, λέει, μέσα μας, αέρας, αλίμονο!

Αν ανατρέξουμε στην ιστορία, θα δούμε ότι αυτά για το οποία μιλάμε, έχουν ξαναγίνει στην Έλλάδα. Όχι με τον ίδιο τρόπο, αλλά, στην ουσία τους, έχουν ξαναγίνει. Γι’ αυτό, αυτά τα ερωτήματα τα οποία θέτετε τώρα, είναι συνεχόμενα ερωτήματα, σε όλη την πορεία της ιστορίας μας.
Η μεγάλη συγγραφέας, η Λιλλή Ζωγράφου, σε ένα βιβλίο της μιλάει για τη δικαίωση. Λέει, ότι η κάθαρση και το έλεος μιας τραγωδίας, αργούν.
Αλλά, λέει, επίσης, ότι για όλα σπαράζει ο ποιητής. Και σπαράζει ο ποιητής, γιατί γιορτάζει η αμαρτία μεταμφιεσμένη σε αρετή…
Θέλω να πώ, ότι είναι γνωστό πως πάνω - κάτω έτσι ήταν τα πράγματα και παλιότερα, με άλλη μορφή.
Δεν πρόκειται να χαθεί η Ελλάδα΄παραμένω ποιητικά αισιόδοξος.

Κρ.Π.: Και τί θα έπρεπε να κάνουμε, πιστεύετε, γι' αυτό;

Στ.Μ.: Πρώτα απ’ όλα, για μένα η λύση θα βρεθεί, όπως είπα, μόνον εάν ομονοήσουμε. Δηλαδή, δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις για να ξεπεράσεις την κρίση. Υπάρχουν λύσεις βαθύτερες, που θέλουν περισσότερο χρόνο, πιο δύστοκες και δύστροπες, πιο «σοβαρές» και σοφές, και όχι πρόχειρες και επιφανειακές. Γι' αυτό, και η ομονόηση, μοιάζει να είναι μονόδρομος.

Ο καθένας, το μόνο που μπορεί να κάνει, είναι να ακολουθήσει ο ίδιος ένα προσωπικό παράδειγμα. Δηλαδή, προσωπικό παράδειγμα, όχι για να γίνει μιμητής, αλλά για να νιώσει ο κόσμος ότι υπάρχει μια συμπόρευση.
Διότι, ο κόσμος μπορεί να παλέψει, ακόμη κι αν είναι στριμωγμένος στη γωνία, όταν νιώθει ότι έχει συνοδοιπόρους. Όταν νιώθει μόνος και αποσυρμένος... όπως, λέω για τους νέους ανθρώπους, ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη καταστροφή από την ανεργία των νέων. Διότι, ουσιαστικά, απαξιώνεται ο σκοπός της ζωής τους. Δηλαδή, αφαιρούνται όλες οι προοπτικές που θα μπορούσαν να έχουν.

Και επίσης, το χειρότερο απ’ όλα είναι να νιώθεις ότι δεν είσαι χρήσιμος στην κοινωνία.
Άεργοι, άνεργοι, στη γωνιά, απαξιωμένοι, οδηγημένοι να πέσουν από τα μπαλκόνια! Με συγχωρείς, δηλαδή…

Κρ.Π.: Και αφαιρούν τη δυνατότητα να βρουν την ταυτότητά τους, εφόσον, την ταυτότητά κανείς, την βρίσκει μέσα στην κοινωνία;

Στ.Μ.: Μα, ο καθρέφτης μας, είναι οι άλλοι. Δεν μπορούμε να ζήσουμε μόνοι μας. Ζούμε σε μία κοινωνία που έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλον.

Κρ.Π.: Παρεμπιπτόντως, τα έσοδα της σημερινής παράστασης «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» που πρωταγωνιστείτε, θα δοθούν για το Χαμόγελο Του Παιδιού;

Στ.Μ.: Δεν είμαι υπέρ της διαφήμισης των κοινωνικών εκδηλώσεων. Αυτό δεν το κάνουμε για διαφήμιση. Αλλά, έχουμε υποχρέωση της αλληλοβοήθειας και της αλληλεγγύης.
Η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια, δεν είναι μόνο από βαθύτερο πνεύμα, είναι και ανάγκη αυτοσυντήρησης.
Διάβασα ένα πολύ συγκινητικό άρθρο της Φωτεινής Τσαλίκογλου. Στην Αφρική, ένας λευκός, παρατηρώντας την ομαδικότητα και την αλληλεγγύη, σε ένα χωριό πρωτόγονων, έβαλε φρούτα σε ένα δέντρο και είπε ότι όποιο παιδάκι φτάσει πρώτο θα τα κάνει δικά του. Τότε, όλα τα παιδιά πιάστηκαν από το χέρι, και έκαναν ένα γύρο, από τα φρούτα. Τότε εκείνος τους ρώτησε, γιατί, το έκαναν αυτό; Και εκείνα απάντησαν, ότι αν έμενε έστω και ένα παιδάκι νηστικό, δεν θα ήταν κανένα τους ευτυχισμένο.
Αυτό, βέβαια, ενέχει και μία παιδική αφέλεια. Αλλά ίσως πρέπει να ανακαλύψουμε ένα μικρό κομματάκι της παιδικής αφέλειας.

Γιατί, υπάρχει στη συνείδηση, ότι η σωτηρία είναι μέσα στην κοινωνία. Ότι δεν μπορείς ατομικά να σωθείς. Σα να λέμε, ότι θα καταρρεύσει το σύμπαν στην Ελλάδα, και αν εσύ βάλεις τα λεφτά σου σε ένα σεντούκι θα σωθείς. Μα είναι βλακώδες! Πώς θα σωθείς; Όταν βρίσκεσαι σε μία κοινωνία κατεστραμμένων ανθρώπων; Όταν δυστυχήσουν όλοι, θα δυστυχήσεις και εσύ, γιατί είσαι κόμμάτι τους!

Κρ.Π.: Διαφορετικά, μιλάμε για το νόμο της ζούγκλας;

Στ.Μ.: Ακριβώς. Δεν μπορούμε να γίνουμε ζούγκλα. Δεν γίνεται.

Κρ.Π.: Για την παράσταση της Ιφιγένειας, τι έχετε να μας πείτε;

Στ.Μ.: Στην Ιφιγένεια, μπαίνει το ζήτημα, από τη μια πλευρά, για ποιό λόγο αξίζει να θυσιαστεί κάποιος, ποιός είναι ο ρόλος και ο σκοπός, και ποιά είναι η αξία μιας θυσίας.
Και από την άλλη, είναι η ευαισθητοποίηση ενός νέου ανθρώπου, που ξυπνάει ξαφνικά και απροειδοποίητα σε έναν κόσμο βίας, σε έναν κόσμο απόλυτα συμβιβασμένο, και γεμάτο ωμότητα.
Σε αυτό το σημείο, συνειδητοποιείς, πώς μπορεί να χάνεται η αθωότητα, σε μια στιγμή.
Η γενιά των πατεράδων μας και των παππούδων μας, που στα νεανικά τους χρόνια βρέθηκαν να πολεμάνε, αυτοί ένιωσαν να χάνεται η αθωότητά τους. Για έναν κοινό σκοπό όμως! Αυτή είναι η διαφορά.
Έχω μιλήσει με πολλούς παππούδες και γιαγιάδες, και βλέπεις ότι οι άνθρωποι αυτοί, παρόλα αυτά, έχουν κρατήσει την αφέλεια και την αθωότητά τους. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα, από το να βλέπεις, έναν άνθρωπο ογδόντα χρονών και να έχει καθαρό βλέμμα!
Ακόμα, και στην περίπτωση που προδόθηκε. Γιατί, ξέρετε, ο προδομένος δεν είναι ο χαμένος. Ο χαμένος είναι αυτός που προδίδει.

Το σπέρμα της ανθρωπιάς είναι πολύ βαθύτερο. Δεν μπορείς να χτίσεις τίποτα πάνω στο μίσος. Ότι υπάρχει χτισμένο στο μίσος θα κατακρημνιστεί. Δεν έχει δυνατότητα διεκπεραίωσης στο μέλλον. Είναι καταδικασμένο να πεθάνει. Αυτό το έχει αποδείξει η Ιστορία.

Κρ.Π.: Είναι καταδικασμένο, ότι δεν υποστηρίζει τη ζωή;

Στ.Μ.: Ακριβώς.

Κρ.Π.: Παρ' όλα αυτά, δεν πάει να πει ότι δεν καταστρέφει, εν τω μεταξύ…

Στ.Μ.: Όχι βέβαια. Όχι.

Κρ.Π.: Ως επίλογο τι θα λέγατε;

Στ.Μ.: Να πω, μόνο, ότι όλα αυτά που λέμε τα έχουν καταγράψει οι ποιητές μας σε όλη την ιστορία μας. Μην ξεχνάμε, ότι αυτό που ζούμε τώρα έχει ξαναπεράσει από την Ελλάδα.
Ένα παράδειγμα, είναι η έξοδος του Μεσσολογγίου, ένα ουσιαστικά κοσμοϊστορικό γεγονός που άλλαξε την ιστορία και έθρεψε την απελευθέρωση της Ελλάδας, γιατί συνένωσε και όλους τους Ευρωπαίους ύπερ μας.
Λέει, λοιπόν ο Σολωμός, που καθόταν τότε απέναντι από το Μεσολόγγι, στη Ζάκυνθο και παρατηρούσε τις εκλάμψεις των κανονιών τη νύχτα:

«Η Ελλάδα, είναι μια ιδέα μέσα εις τον μέλλον. Εντυπωμένη με άπειρη δόξα. Αλλά στο συγκεκριμένο παρόν, είναι ως παμφάγος μητέρα που καταβροχθίζει τα τέκνα της. Και πρέπει να είσαι απολύτως προσηλωμένος στο ιδεατό μέλλον, για να αντέξεις και να συνεχίσεις την προσωπική σου δημιουργία».

Επομένως, όλο αυτό για το οποίο μιλάμε, και ειπωμένο είναι, και διατυπωμένο είναι από όλους τους διανοούμενους των προηγούμενων αιώνων.
Και κυρίως από τους μεγάλους μας ποιητές.