Εγκλήματα πολέμου των Βρετανων και της ΡΑΦ στην Αθήνα

Βρετανικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν καθημερινά την πρωτεύουσα μιας απελευθερωμένης συμμάχου

Εξήντα πέντε χρόνια από τα «Δεκεμβριανά» του 1944 υπάρχουν ακόμη άγνωστες πτυχές της τραγωδίας. Παρά τις δεκάδες χιλιάδες σελίδες που έχουν γραφεί από τότε μέχρι σήμερα, η δράση της βρετανικής βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας, για παράδειγμα, παραμένει στο σκοτάδι. Αν και οι βομβαρδισμοί της πρωτεύουσας από αέρος, επί έναν περίπου μήνα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη «μάχη της Αθήνας». Η ΡΑΦ άρχισε τις επιχειρήσεις πριν ακόμη κλιμακωθούν οι συγκρούσεις. Εξακολουθούσε να ρίχνει βόμβες και μετά την αποχώρηση του ΕΛΑΣ!

Αφίσα του ΕΑΜ για τους βομβαρδισμούς της πρωτεύουσας.
Οι βόμβες είναι τα χριστουγεννιάτικα «δώρα» του Σκόμπι στον λαό της Αθήνας.

Το σκοτάδι που έπεσε τα κατοπινά χρόνια για την αεροπορική δράση της ΡΑΦ έχει τις εξηγήσεις του. Σκέπασε κλασικά εγκλήματα πολέμου και ωμότητες που διέπραξαν τα Αγγλικά στρατεύματα και προσωπικά ο επικεφαλής τους στρατηγός Ρ. Σκόμπι και ο πρωθυπουργός του. Τσόρτσιλ. Για να μείνουμε μόνο σ’ αυτούς τους δύο, που προσωποποιούν την Αγγλική επέμβαση στην Ελλάδα, ενώ ακόμη συνεχιζόταν ο συμμαχικός πόλεμος κατά των ναζί.

Το βάρος των βομβαρδισμών φαίνεται ότι σήκωσε ειδική μοίρα του 39ο σμήνους της ΡΑΦ. Τα αεροσκάφη της προσγειώθηκαν στις 16 Δεκεμβρίου στο αεροδρόμιο Χασάνι (το κατοπινό Ελληνικό, που τότε ονομαζόταν και Καλαμάκι) και άρχισαν αμέσως τους βομβαρδισμούς.

Περιγραφές
Η δράση της ΡΑΦ κατά τα «Δεκεμβριανά» είναι μόνο αποσπασματικά γνωστή από γενικόλογα πολεμικά ανακοινωθέντα και από τις περιστασιακές περιγραφές εκείνων των ημερών. Μέχρι τώρα δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής έρευνας.

Ενας από τους λίγους ιστορικούς που έχει ανοίξει τον σχετικό φάκελο είναι ο Γερμανός καθηγητής Χ. Ρίχτερ. Στο τελευταίο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση και οι συνέπειές της» (Εκδόσεις Μεσόγειος), που μεταφράστηκε φέτος στα Ελληνικά, ασχολείται με το θέμα. Βασίζεται κυρίως σε αναφορά- ντοκουμέντο, που περιέχεται σε αγγλικό βιβλίο για την ιστορία του 39ου σμήνους της ΡΑΦ στην Αθήνα τον Δεκέμβριο 1944 - Ιανουάριο 1945.

Σύμφωνα με τον αναλυτικό επιχειρησιακό κατάλογο που παρατίθεται εκεί, από τις 16 Δεκεμβρίου μέχρι τις 14 Ιανουαρίου 1945 η συγκεκριμένη μοίρα της ΡΑΦ πραγματοποίησε 112 αεροπορικές επιδρομές στην Αθήνα και όχι μόνο. Επεκτεινόταν έως τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο!

Ο Ρίχτερ χαρακτηρίζει την εξιστόρηση «ανατριχιαστική. Ο συγγραφέας (της έρευνας-αναφοράς για το σμήνος) ούτε καν ασχολείται με τον τρόπο που προέκυψε αυτή η παράξενη κατάσταση, όπου βρετανικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν την πρωτεύουσα μιας απελευθερωμένης συμμάχου...

Στα μάτια του αυτές οι επιχειρήσεις ήταν μια στρατιωτική αποστολή όπως οποιαδήποτε άλλη.... Ο βομβαρδισμός των "κομμουνιστών", προφανώς, δεν χρειαζόταν κανενός είδους δικαιολόγηση, ούτε κατά την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου - ήταν δικαιολογημένος αφ’ εαυτού»

Η έκπληξη Ρίχτερ, όμως, δεν είναι απολύτως δικαιολογημένη. Ο ίδιος ο Τσόρτσιλ, αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη για τη μάχη της Αθήνας από την έναρξή της, ήταν παραπάνω από σαφής προς τον Σκόμπι: Μη διστάσετε μπροστά σε καμιά αιματοχυσία...

Πώς υποδέχθηκε ο Τύπος τα πολεμικά ανακοινωθέντα

Τα αγγλικά αεροσκάφη άρχισαν τις επιχειρήσεις αμέσως μετά την έναρξη των συγκρούσεων. Πρώτος βομβαρδισμός αναφέρεται στις 4 Δεκεμβρίου.

Το σφυροκόπημα των συνοικιών ξεκινά μετά μία βδομάδα. Ετσι, στον ΕΑΜικό Τύπο (εφημερίδα ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ 11 Δεκεμβρίου) διαβάζουμε:

«...Οι Αγγλοι από χθες άρχισαν συστηματικό αεροπορικό πόλεμο κατά των γυναικόπαιδων. Πολλά αεροπλάνα έριξαν βόμβες και κατέστρεψαν κτίρια και κατοικίες στην Καισαριανή, στις συνοικίες Γκύζη, Περδικάρι και Κυψέλη, σ’ όλη την περιοχή Αμπελοκήπων... Εκατοντάδες θύματα είχαμε χθες, πολλές γυναίκες και παιδιά, από τούς βομβαρδισμούς και τ’ άλλα φονικά μέσα που χρησιμοποιούν οι Αγγλοι για να γονατίσουν ένα λαό πού θυσιάστηκε για τη λευτεριά του και που τώρα εξαναγκάζεται να υπερασπίζει τη ζωή και την ανεξαρτησία του από τους ίδιους τους συμμάχους του. Ο Σκόμπι ισχυρίζεται ότι "μικρός αριθμός αεροπλάνων κάνει επιθέσεις εναντίον περιοχών όπου δεν υπάρχουν οικίαι". Ντροπή κύριε Σκόμπι! Ο μικρός αριθμός των αεροπλάνων σας κάνει αδιάκοπους διαβολικούς κύκλους αποκλειστικά πάνω από τις συνοικίες και τα κατοικημένα μέρη...»

Στο πολεμικό ανακοινωθέν των βρετανικών δυνάμεων της 12ης Δεκεμβρίου ανάμεσα στ’ άλλα αναφέρεται: «4 Σπίτφαϊρ επολυβόλησαν τον Λόφον Στρέφη... Η αεροπορία επολυβόλησεν επιτυχώς γραμμήν οικιών βορείως κτιρίου σχολής Ευελπίδων... 8 Σπίτφαϊρ εβομβάρδισαν Καισαριανήν. Επολυβόλησαν χαρακώματα εις ολόκληρον την περιοχήν... 6 Ουέλιγκτονς εβομβάρδισαν περιοχήν συγκεντρώσεως Σχολής Ευελπίδων - Τουρκοβούνια-Γκύζη... Εν Σπίτφαϊρ επολυβόλησε κτίρια (εις Κηφισσίαν, Ερυθραίαν)... 8 Μποφάιτερς επετέθησαν και επολυβόλησαν σφοδρώς περιοχήν Δυτικώς Σταδίου μέχρι Κολυμβητικής Δεξαμενής... 4 Μποφάιτερς επολυβόλησαν αγροικίας ολοκλήρου περιοχής και εκαλύφθη ο λόφος Ευελπίδων... Αχαρναί - Τατόι σιδηροδρομική γέφυρα ανατιναγμένη... Βορείως Ψυχικού μεγάλο πλήθος διεσκορπίσθη κατόπιν καθέτου εφορμήσεως...»

Αεροπορικές επιχειρήσεις την ίδια μέρα γίνονται σε Λιβαδειά, Χαιρώνεια, Φάρσαλα κ.α. Αλλά και στα επόμενα ανακοινωθέντα επαναλαμβάνονται λίγο-πολύ παρόμοιες επιχειρήσεις. Ο αριστερός Τύπος υποδέχεται τα ανακοινωθέντα με δηκτικά σχόλια: «Ο στρατηγός Σκόμπι βγάζει πολεμικά ανακοινωθέντα. Δεν αφορούν τις επιχειρήσεις του βρετανικού στρατού στο Δυτικό Μέτωπο. Ούτε στο Ιταλικό Μέτωπο. Ούτε καν στη μαρτυρική Κρήτη μας και στα βασανισμένα Δωδεκάνησα που στενάζουν ακόμα κάτω από την μπότα των Γερμανών. Αφορούν τον σύμμαχο της Αγγλίας Ελληνικό λαό...»

Χτυπούσαν ό,τι κινούνταν

Η ιστορία της μοίρας του 39ου σμήνους της ΡΑΦ στα Δεκεμβριανά είναι συγκλονιστικά αποκαλυπτική για τον τρόπο που βομβαρδιζόταν ανηλεώς ό,τι κινούνταν... ύποπτα. Αλλά και τις «πληροφορίες» που είχαν οι πιλότοι που βομβάρδιζαν κατοικημένες περιοχές. Οσα καταγράφονται στο ντοκουμέντο για τη δράση της δεν είναι όλα ακριβή ως προς τους συγκεκριμένους στόχους, είτε λόγω παραπληροφόρησης και άγνοιας των πιλότων ή προσχηματικούς λόγους. Στου Αβέρωφ, για παράδειγμα, υπήρχαν μόνο φυλακισμένοι και ουδέποτε στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Ο βομβαρδισμός όμως έγινε.

«Χειρουργικές» επιχειρήσεις

Στο χρονικό δράσης της 39ης μοίρας καταγράφεται και μια επιχείρηση «χειρουργικού τύπου». Εγινε στην Κηφισιά στις 18 Δεκεμβρίου. Εκεί σε τρία ξενοδοχεία είχαν την έδρα τους οι υπηρεσίες της ΡΑΦ, με τις ανάλογες εγκαταστάσεις. Ο ΕΛΑΣ, έπειτα από πολύνεκρη μάχη, κατέλαβε τον χώρο, αιχμαλωτίζοντας 500-600 Βρετανούς. Ηταν το μεγαλύτερο πλήγμα που δεχόταν οι Αγγλοι (επισήμως 11 νεκροί και 50 τραυματίες). Τα αγγλικά αεροπλάνα, αποφεύγοντας τον κίνδυνο να βομβαρδίσουν Βρετανούς, ανέλαβαν να καταστρέψουν τον χώρο όπου βρισκόταν ο «κρυπτογραφικός μηχανισμός». Φαίνεται ότι το πέτυχαν, αν πιστέψουμε τις αναφορές.

Ανελέητοι και καθημερινοί οι βομβαρδισμοί

Ογδόντα μαχητικά
Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, ο Σκόμπι μαζί με τους 50.000-60.000 άνδρες, τα 200 τανκς, τα πυροβόλα και τα πολεμικά πλοία διέθετε στο κορύφωμα των Δεκεμβριανών γύρω στα 80 αεροπλάνα διαφόρων τύπων. Η τελευταία ενίσχυση ήρθε από το ιταλικό μέτωπο, όπου ακόμη ο πόλεμος μαινόταν.

4.000 βλήματα
Για τον αριθμό των αεροπορικών βομβαρδισμών δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία. Μετά όμως την έναρξη της αγγλικής αντεπίθεσης στις 12-13 Δεκεμβρίου ήταν ανελέητοι και καθημερινοί. Ετσι, για παράδειγμα, στην περιοχή της Δραπετσώνας ρίχτηκαν σε μια μέρα 4.000 βλήματα από αεροπλάνα, πλοία και πυροβόλα.

Ο απολογισμός
Δεν υπάρχουν αριθμοί για τα θύματα μεταξύ των αμάχων της πρωτεύουσας κατά τις 33 μέρες των Δεκεμβριανών (3 Δεκεμβρίου - 5 Ιανουαρίου 1944). Στο παρελθόν έχει γίνει λόγος για 10.000, που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν βαριά, κυρίως από τους αεροπορικούς, ναυτικούς και άλλους βομβαρδισμούς.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΙΧΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΟ 39ο ΣΜΗΝΟΣ
Η «δουλειά» γινόταν με οδικούς χάρτες!

«Στις 16 Δεκεμβρίου, το Σμήνος έστειλε έξι αεροσκάφη στην Αθήνα με διοικητή του αποσπάσματος τον ανθυποσμηναγό Βοb Pitman. Το απόσπασμα της Αθήνας υποδέχτηκαν κατά την άφιξή τους τα πληρώματα του 108ου Σμήνους Beau...

Τα έξι Beau είχαν αποστολή να εντοπίζουν και να επιτίθενται σε ιδιωτικές κατοικίες και άλλα κτίρια που χρησιμοποιούσαν οι αντάρτες ως οχυρά, αποθήκες, πυρομαχικών και στρατηγεία. Η ασυνήθιστη φύση αυτών των αποστολών σήμαινε πως τα πληρώματα έπρεπε να χρησιμοποιούν τους οδικούς χάρτες της πόλης για να επιτεθούν στους στόχους.

...Η μεγαλύτερη επιδρομή που έκανε το απόσπασμα ήταν σαράντα πέντε λεπτά. Τα πληρώματα θυμούνται το παράξενο αίσθημα της ανύψωσης του αεροσκάφους και σχεδόν αμέσως μετά τις εφορμήσεις στον στόχο. Καθώς το κύριο έργο των αποστολών ήταν το χτύπημα ισχυρών στόχων που δημιουργούσαν σοβαρά προβλήματα στις επίγειες δυνάμεις, το απόσπασμα μερικές φορές εφάρμοζε ένα σύστημα «κλήσης» εν πτήσει (διαδοχικός βομβαρδισμός στόχου από συνήθως 3 αεροσκάφη, τα οποία καθοδηγούνται από το έδαφος μέσω ασυρμάτου), όπου ένας ελεγκτής εδάφους καθοδηγούσε το αεροσκάφος για τον εντοπισμό των συγκεκριμένων στόχων.

Εγινε μία τροποποίηση για να πυροδοτούνται οι ρουκέτες ανά ζεύγη και να υπάρχει η δυνατότητα τεσσάρων ανεξάρτητων βομβαρδισμών, για τη μεγαλύτερη ακρίβεια και οικονομία των ρουκετών καθώς υπήρχε ελεγχόμενη προμήθεια κεφαλών 6015.

Σφυροκόπημα
Η τροποποίηση αποδείχτηκε κρίσιμη στις 21 Δεκεμβρίου, όταν πέντε αεροσκάφη επιτέθηκαν στις φυλακές Αβέρωφ που χρησιμοποιούνταν ως στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Κάθε αεροσκάφος στόχευσε σε διαφορετικό σημείο του κτιρίου σε σχήμα Π, με αποτέλεσμα το μεθοδικό σφυροκόπημά του...

...Μερικές φορές τα αεροσκάφη επιχειρούσαν ως αεροσκάφη κατάδειξης στόχων για τους ναυτικούς βομβαρδισμούς, παρακολουθώντας με δέος τα βλήματα 6 ιντσών να σκάνε σε κτίρια πριν πάμε εμείς μετά να «τελειώσουμε» τη δουλειά με τις ρουκέτες. Τέτοιες περιγραφές είναι συχνές για τις αποστολές που εκτελούσε το απόσπασμα. Ο πτέραρχος σερ John Slessor όταν είδε τα αποτελέσματα μερικών πληγμάτων με ρουκέτες σχολίασε: «Το απόσπασμα του 39ου σμήνους ήταν το πιο αποτελεσματικό απ’όλα τα άλλα σμήνη μαζί στο Καλαμάκι και οι ρουκέτες του κατέφεραν σοβαρότατα πλήγματα στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Στο τέλος του χρόνου ο ΕΛΑΣ δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τις θέσεις του στην Αθήνα, ειδικά μετά την εξόντωση μεγάλου μέρους της ηγεσίας του σε μία επιδρομή του 39ου σμήνους σε ένα στρατηγείο. Οι αντάρτες προσπάθησαν να διαφύγουν στους κοντινούς λόφους για να συνεχίσουν τη μάχη, αλλά 350 από τα επιταγμένα οχήματά τους καταστράφηκαν με μία θεαματική επίθεση με ρουκέτες και βλήματα πυροβόλων. Στις 12 Ιανουαρίου 1945 υπογράφτηκε συμφωνία ανακωχής και το 39ο σμήνος στις 14 Ιανουαρίου πέταξε για την τελευταία του αποστολή...»

PHGH 13/12/2009