Οι γύπες των αγορών πάνω από το πτώμα της ελληνικής οικονομίας

Ιδιαίτερα τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη αναδιανομή ομολόγων του ελληνικού χρέους. Το γεγονός αυτό είναι που κυρίως παρασύρει τα επιτόκια - spreads στα ύψη. Μια σειρά επενδυτικές τράπεζες, θεσμικοί επενδυτές και Hedge Funds εκμεταλλεύονται τη διαφαινόμενη πτώχευση της χώρας για να αγοράσουν στη δευτερογενή αγορά μεγάλες ποσότητες ελληνικών τίτλων.
Είναι δε τέτοια η προσφορά ελληνικών τίτλων από τους αρχικούς κατόχους τους, ώστε οι διεθνείς κερδοσκόποι αγοράζουν κοψοχρονιά. Με τον τρόπο αυτόν σημαντικό μέρος του ελληνικού χρέους τίθεται υπό τον έλεγχο των πιο κερδοσκοπικών κεφαλαίων διεθνώς που ειδικεύονται στην εκμετάλλευση υπερχρεωμένων χωρών. Στη διεθνή ορολογία αποκαλούνται Vulture Funds, δηλαδή επενδυτικά κεφάλαια - γύπες.
Τι είναι αυτά τα επενδυτικά κεφάλαια; Είναι διεθνείς θεσμικοί επενδυτές που αγοράζουν τίτλους χρέους τους οποίους έχει εκδώσει μια επιχείρηση ή ένα κράτος το οποίο βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Στόχος τους είναι να αγοράσουν αυτούς τους τίτλους όσο πιο φθηνά γίνεται και κατόπιν να απαιτήσουν την αποζημίωσή τους από τον εκδότη αυτών των τίτλων, όταν αυτός θα έχει χρεοκοπήσει. Την απαίτησή τους αυτή τη στοιχειοθετούν συνήθως με δυο τρόπους:
α. Προσφεύγοντας στα δικαστήρια των ανεπτυγμένων χωρών για να εκδώσουν εκτελεστές αποφάσεις σε βάρος της χώρας - οφειλέτη.
β. Εκβιάζοντας τη χώρα που βρίσκεται υπό καθεστώς πτώχευσης, μη επιτρέποντας την αναπροσαρμογή ή την αναδιάρθρωση του χρέους της, αν δεν αμειφθούν πλουσιοπάροχα.
Στην περίπτωση, π.χ., της Αργεντινής αυτά τα Vulture Funds κατόρθωσαν λίγους μήνες πριν από την επίσημη πτώχευση της χώρας να αγοράσουν αρκετούς τίτλους χρέους μόλις στο 20% της ονομαστικής τους αξίας. Με την κήρυξη της επίσημης χρεοκοπίας και την εγκατάσταση του ΔΝΤ το 2002, αυτοί οι κερδοσκόποι απαίτησαν με δικαστικές αγωγές εναντίον της Αργεντινής να αποζημιωθούν στο ακέραιο της ονομαστικής αξίας των τίτλων που είχαν στα χέρια τους.
Η Αργεντινή δεν έχει ξεμπλέξει ακόμη με δαύτους, ενώ πρόσφατα η κυβέρνηση της χώρας κατέφυγε ξανά στον διεθνή δανεισμό με υψηλό κόστος (με επιτόκιο άνω του 10%) προκειμένου να ξεπληρώσει μέρος των απαιτήσεών τους.
Διεθνή παραδείγματα
Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Για παράδειγμα ένα τέτοιο επενδυτικό κεφάλαιο, το Donegal International με έδρα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, προσέφυγε το 2007 στα βρετανικά δικαστήρια εναντίον της Ζάμπια με το αίτημα να αποζημιωθεί για ένα δάνειο που η συγκεκριμένη χώρα είχε συνάψει με τη Ρουμανία το 1979 και είχε εξαγοράσει ο επενδυτικός οίκος από τη ρουμανική κυβέρνηση.
Το δάνειο ήταν ονομαστικής αξίας 15 εκατ. δολαρίων και είχε συναφθεί με τη Ρουμανία προκειμένου η Ζάμπια να αγοράσει ρουμάνικα τρακτέρ. Η Donegal το είχε πρόθυμα εξαγοράσει πληρώνοντας μόνο 3,2 εκατ. δολ. Από το δικαστήριο ζητούσε να της επιδικαστεί αποζημίωση συνολικής αξίας 55 εκατ. δολ. Έπειτα από θετική απόφαση του βρετανικού δικαστηρίου, η Ζάμπια συμφώνησε να συμβιβαστεί στα 15,5 εκατ. δολ.
Τον Νοέμβριο του 2009 ένα άλλο βρετανικό δικαστήριο διέταξε τη Λιβερία να καταβάλει 20 εκατ. δολ. σε δυο επενδυτικά κεφάλαια, στο Hamsah Investments με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και την Wall Capital με έδρα τα Νησιά Καϊμάν. Η απαίτηση βασιζόταν σ’ ένα δάνειο 6,5 εκατ. δολ. που η Λιβερία είχε συνάψει με την πρώην Chemical Bank των ΗΠΑ το 1978. Ένα δικαστήριο της Νέας Υόρκης αποφάσισε το 2002 ότι η Λιβερία χρωστούσε 18 εκατ. δολ. και έκτοτε τα δυο επενδυτικά κεφάλαια προσπαθούσαν να εισπράξουν την οφειλή μαζί με τους τόκους υπερημερίας.
Κι επειδή η Λιβερία βρισκόταν, όπως και συνεχίζει να βρίσκεται, υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Αφρικανικής Τράπεζας Αναπτύξεως, η απόφαση του βρετανικού δικαστηρίου εκτελέστηκε αναγκάζοντας μια ρημαγμένη χώρα από έναν υπερδεκαετή εμφύλιο να πληρώσει στους γύπες της διεθνούς αγοράς πάνω από το 5% του κρατικού της προϋπολογισμού.
Συνήθως τα επενδυτικά κεφάλαια αυτού του τύπου συνδέονται με επενδυτικές τράπεζες, όπως π.χ. την Goldman Sachs, που τα βοηθούν να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα κεφάλαια και να οικοδομήσουν τις απαραίτητες διασυνδέσεις με τις χώρες που θέλουν να λεηλατήσουν.
Ανοίξαμε την πόρτα...
Μπροστά στη διαφαινόμενη επίσημη χρεοκοπία της Ελλάδας τα κεφάλαια που έχουν συγκεντρωθεί για την εξαγορά τίτλων στη δευτερογενή αγορά ανέρχονται περίπου στα 7 δισ. ευρώ και έχουν θέσει στόχο την εξαγορά άνω των 45 δισ. ευρώ ελληνικού χρέους. Τουλάχιστον σε πρώτη φάση. Πρωταγωνιστές αυτών των εξαγορών είναι τα Hedge Funds που είχαν συναντηθεί σε άτυπο δείπνο εργασίας στο Μανχάταν στις 8 Φεβρουαρίου. Κι όχι μόνο.
Την πόρτα για την είσοδο αυτών των κερδοσκόπων στη διαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους άνοιξε η ίδια η κυβέρνηση με τις δυο εκδόσεις ομολόγων επταετούς και εικοσαετούς διάρκειας τη Μεγάλη Δευτέρα και Τρίτη.
Η κυβέρνηση με την έκδοση του επταετούς ομολογιακού δανείου των 5 δισ. ευρώ, που μόλις και μετά βίας κάλυψε, χάρη κυρίως στις ελληνικές και κυπριακές τράπεζες, οι οποίες επωμίστηκαν πάνω από το 40% της προσφοράς, όπως και με το εικοσαετές, όπου αντί για ένα 1 δισ. ευρώ που ζητούσε κατόρθωσε να συγκεντρώσει μόλις 390 εκατ. ευρώ, έσπειρε τον πανικό στις αγορές ομολόγων.
Με τον τρόπο αυτόν το μήνυμα που φρόντισε η κυβέρνηση να περάσει στις αγορές είναι ότι η Ελλάδα αδυνατεί πλέον να αντλήσει τα απαιτούμενα κεφάλαια. Έτσι αρκετοί κάτοχοι ελληνικών ομολόγων, καταμεσής της Μεγάλης Εβδομάδας, έτρεξαν να ξεφορτωθούν όπως - όπως τους τίτλους τους στη δευτερογενή αγορά δημιουργώντας κατάσταση ενός «μίνι» κραχ. Γι’ αυτό και τα spreads άρχισαν να καλπάζουν από την επομένη των δυο εκδόσεων.
Την κατάσταση αυτή επιδείνωσε δραματικά και η επίσημη ανακοίνωση ότι προς τα μέσα Απριλίου η χώρα θα επιχειρήσει να εκδώσει ομόλογα δολαρίου, ώστε να επιχειρήσει να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές των ΗΠΑ και της Ασίας. Η ανακοίνωση αυτή, στη γλώσσα των αγορών, σήμαινε ότι η Ελλάδα επιβεβαίωνε την αδυναμία της να στηριχθεί στο ευρώ και να αντλήσει κεφάλαια από την ευρωπαϊκή αγορά, όπως έκανε χρόνια τώρα. Το αποτέλεσμα είναι να ενισχυθεί το ξεπούλημα ελληνικών τίτλων στη δευτερογενή αγορά και τα επιτόκια να εκτοξευθούν άνω του 7,1%.
Ποιος επωφελήθηκε από αυτή την κατάσταση; Μα φυσικά οι κερδοσκόποι των Hedge Funds, που βρήκαν την ιδανική ευκαιρία να αγοράσουν ελληνικούς τίτλους κοψοχρονιά, έως και 15% της ονομαστικής τους αξίας, σύμφωνα με πληροφορίες της αγοράς. Με άλλα λόγια η κυβέρνηση πυροδότησε εδώ και σχεδόν δυο εβδομάδες ένα αλισβερίσι στις αγορές, όπου αγοράζεται και πουλιέται όχι μόνο το χρέος της χώρας, αλλά ολόκληρη η Ελλάδα.
Όλα αυτά συνέβησαν «κατά λάθος»; Εν αγνοία της κυβέρνησης, ή από πρόθεση; Το γεγονός ότι κυβερνητικοί αξιωματούχοι από την εποχή της επίσκεψης του Πόλσον στην Αθήνα τον περασμένο Ιανουάριο, έως και σήμερα, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να μεθοδεύουν συναντήσεις με κλιμάκια χρηματιστών και επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό, να μεσολαβούν με τράπεζες και τραπεζίτες και να επιδίδονται σε κάθε είδους «δημιουργική χρηματοπιστωτική πρακτική», όπως κάνει πρώην υπάλληλος της Goldman Sachs που σήμερα βρίσκεται επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για να πιστέψει κανείς στις αθώες προθέσεις των ιθυνόντων.
Αυτοπαγίδευση...
Η κυβέρνηση έχει βρεθεί παγιδευμένη στη δική της πολιτική και στην πρακτική εθελοδουλίας που εφαρμόζει προκειμένου να εξαγνίσει την Ε.Ε. και το ευρώ. Από την τακτική που έχει ακολουθήσει μέχρι τώρα έχουμε τα εξής αποτελέσματα:
1. Όχι μόνο έχει εξουθενώσει το λαϊκό εισόδημα, αλλά έχει τσακίσει την αγορά και έχει βυθίσει την οικονομία σε μια ύφεση που όμοιά της δεν έχει γνωρίσει σ’ ολόκληρη την μετεμφυλιακή περίοδο της ιστορίας της. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ίδια η Κομισιόν εκτιμά ότι το ΑΕΠ θα υποχωρήσει φέτος περισσότερο από 2,5%, ενώ το Economist υπολογίζει ότι με τις καλύτερες των προϋποθέσεων το ΑΕΠ της χώρας θα υποχωρήσει πάνω από 5% έως το 2014. Αυτό σημαίνει ότι έως το 2014 η ανεργία θα εκτοξευθεί με βάση τον επίσημο τρόπο μέτρησης στο 25% - 30%.
2. Παρά τη σκληρή μονόπλευρη λιτότητα, τα ταμεία της κυβέρνησης είναι περισσότερο άδεια φέτος απ’ ό,τι πέρυσι. Ο Έρικ Νίλσεν, επικεφαλής οικονομολόγος της Goldman Sachs, εκτιμά σε έκθεση της προηγούμενης εβδομάδας ότι το δημόσιο έλλειμμα, που η κυβέρνηση υπολόγισε σε 12,7% του ΑΕΠ για το 2009, έχει φτάσει στο 16% του ΑΕΠ! Ανάλογες εκτιμήσεις κάνει και η Κομισιόν, η οποία εκτιμά ότι το 2010 θα κλείσει με δημόσιο έλλειμμα της τάξης τουλάχιστον του 13% του ΑΕΠ.
Κι όλα αυτά επειδή αφενός η πρωτοφανής απόλυτη μείωση του λαϊκού εισοδήματος και η ως εκ τούτου δραστική συρρίκνωση της εσωτερικής ζήτησης δεν θα αποφέρει τα προσδοκώμενα έσοδα στο κράτος, αφετέρου η διαρκώς αυξανόμενη εξυπηρέτηση του χρέους θα επιβαρύνει δραματικά τις δαπάνες.
3. Το δημόσιο χρέος όχι μόνο δεν πρόκειται να συγκρατηθεί, αλλά όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι πρόκειται να εκτοξευθεί σε νέα ύψη. Έως το 2012 θα βρίσκεται στο 150%, ενώ η εξυπηρέτησή του θα απορροφά το 35%-40% του ΑΕΠ της χώρας!
Το μόνο που έχει καταφέρει η πολιτική της «αποκατάστασης της αξιοπιστίας στις αγορές» είναι να μετατρέψει τη χώρα σε έρμαιο των διεθνών κερδοσκόπων, οι οποίοι μόνο από την αύξηση των επιτοκίων έχουν αποκομίσει πάνω από 13 δισ. ευρώ επιπλέον κέρδος.
Εκβιασμοί και σενάρια
Πώς αντιδρά στην κατάσταση αυτή η κυβέρνηση; Συνεχίζει στον ίδιο καταστροφικό μονόδρομο. Επιχειρεί να προλειάνει το έδαφος για τους γύπες της αγοράς, αλλά και για το ΔΝΤ, με τις αποκαλούμενες «μεταρρυθμίσεις». Στη διεθνή πρακτική οι κερδοσκόποι και το ΔΝΤ πάνε χέρι με χέρι. Οι εκβιασμοί από τα διάφορα Vulture Funds και η επιβολή της βίαιης αναδιάρθρωσης του χρέους από το ΔΝΤ έρχονται να αλληλοσυμπληρωθούν.
Κι ενώ το παιχνίδι των κερδοσκόπων με την πλήρη κάλυψη της κυβέρνησης φαίνεται ότι θα συνεχιστεί μέχρις ότου εξασφαλιστούν τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη για ημέτερους και μη από την αγοραπωλησία της χώρας, το ΔΝΤ εμφανίζεται ήδη έτοιμο να αναλάβει τις τύχες της χώρας. Σύμφωνα με μια έκθεση των Simon Johnson και Peter Boone του Petersen Institute, που συνεργάζονται με το ΔΝΤ στην εκπόνηση σχεδίων «διάσωσης» για χώρες σαν την Ελλάδα, οι επιλογές για τη χώρα είναι τρεις:
1. Ακόμη πιο δραστική μονόπλευρη λιτότητα, η οποία θα πρέπει να αρχίσει με 10% στο ΑΕΠ περικοπή των δαπανών του κράτους. Οι περικοπές θα πρέπει θα εξαπλωθούν σ’ όλη την οικονομία με στόχο να μειωθεί το συνολικό εργατικό κόστος τουλάχιστον κατά 20% την πρώτη χρονιά, ώστε να ανακτηθεί η «ανταγωνιστικότητα» της οικονομίας και να μην χρειαστεί να βγει από το ευρώ.
Αντίθετα ο Έρικ Νίλσεν της Goldman Sachs εκτιμά ότι η «εσωτερική υποτίμηση», προκειμένου η χώρα να μην βγει από το ευρώ, θα πρέπει να είναι ακόμη πιο δραστική και να κινηθεί στο 20 με 25% της εσωτερικής ζήτησης. Όλα αυτά βέβαια σημαίνουν απελευθέρωση των απολύσεων, κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης, δραστική μείωση αποδοχών κ.ο.κ.
2. Επίσημη πτώχευση της χώρας με αναστολή πληρωμών τοκοχρεολυσίων για τουλάχιστον δυο χρόνια. Με την επίσημη πτώχευση η χώρα θα παραμείνει στο ευρώ και οι κυβερνήσεις των άλλων χωρών της Ευρωζώνης, αντί να επωμιστούν το κόστος δανεισμού της Ελλάδας, θα αναλάβουν το κόστος στήριξης των τραπεζών τους που κατέχουν τον κύριο όγκο του ελληνικού χρέους.
Η κυβέρνηση της Ελλάδας θα αναλάβει να προστατεύσει τις ελληνικές τράπεζες με απαγορεύσεις αναλήψεων, καθώς και με αποζημιώσεις προς τους ιδιώτες πιστωτές. «Με λίγα λόγια η Ελλάδα θα υποστεί μια τεράστια πιστωτική και οικονομική κατάρρευση, ενώ το ΑΕΠ θα πέσει απότομα». Μόνο έτσι θα μπορέσει να κρατηθεί η χώρα εντός του ευρώ.
3. Εφαρμογή της κλασικής συνταγής του ΔΝΤ, η οποία προβλέπει έξοδο – έστω προσωρινά – από το ευρώ, υιοθέτηση εσωτερικού πληθωριστικού νομίσματος και δραστική υποτίμησή του έως και 50%. Ταυτόχρονα η χώρα θα προχωρήσει υπό την εποπτεία του ΔΝΤ σε αναδιάρθρωση του χρέους με το να μετατρέψει το κύριο μέρος του από ευρώ σε υποτιμημένο εσωτερικό νόμισμα, που θα μπορεί το κράτος να αντλεί μέσα κυρίως από εσωτερικό δανεισμό, όπως γινόταν και πριν από την έλευση του ευρώ.
Αφού ακολουθηθεί μια μακρόχρονη πολιτική «εξυγίανσης» της ελληνικής οικονομίας υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ, η χώρα κατόπιν θα είναι ελεύθερη να επιστρέψει στην Ευρωζώνη.
Σύμφωνα με πληροφορίες από την Ουάσιγκτον, τόσο η ηγεσία του ΔΝΤ όσο και η Γερμανία θεωρούν ως πιο ρεαλιστική, με δεδομένη την κατάσταση της χώρας, την τελευταία επιλογή. Το ποια τελικά επιλογή ή ποια παραλλαγή θα επικρατήσει θα εξαρτηθεί καθαρά από τα συμφέροντα των κερδοσκόπων, των τραπεζών και των ευρωκρατούντων.

Του Δημήτρη Καζάκη, Οικονομολόγου - αναλυτή, 8 Απριλίου 2010