Μηχανισμός των Αντικυθήρων: αποκαλύψεις

Οι Έλληνες και ξένοι ερευνητές που συνεχίζουν τη μελέτη του παλαιότερου υπολογιστή της ανθρωπότητας επανέρχονται με νέα ευρήματα, τα οποία ενισχύουν ακόμα περισσότερο το μυστήριο που τον περιβάλλει. Ο Μηχανισμός προέβλεπε τους Πανελλήνιους Αγώνες –μεγάλα γεγονότα της εποχής- ενώ τα ονόματα των μηνών σΆ ένα από τα καντράν ήταν γραμμένα σε κορινθιακή διάλεκτο, γεννώντας υπόνοιες για ενδεχόμενη σχέση με ανάλογες επινοήσεις του Αρχιμήδη.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι παλιός μας «γνώριμος» εδώ, στο Technoλογείν, αφού ήταν το θέμα του πρώτου μας αφιερώματος, την άνοιξη του 2007.

Τότε είχαμε πρωτομιλήσει γι' αυτόν (μπορείτε να δείτε εδώ το σχετικό θέμα) με αφορμή τα σημαντικότατα ευρήματα στα τέλη του 2006 και, κλείνοντας, λέγαμε πως, ο πρώτος μηχανικός και χειροκίνητος υπολογιστής της ανθρωπότητας σίγουρα κρύβει πολλές ακόμα εκπλήξεις...

Δεν μας διέψευσε - και, βοηθούντος του ζήλου της διεθνούς διεπιστημονικής ομάδας μελέτης του*, που δρα με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα τα τρία τελευταία χρόνια - είχαμε τους τελευταίους μήνες νέες

σημαντικές αποκαλύψεις, που μας υποχρεώνουν να ασχοληθούμε πάλι μαζί του.



Οι ερευνητές έχουν εστιάσει την προσοχή τους κυρίως στις επιγραφές που συνοδεύουν το «μηχανικό» μέρος του Μηχανισμού (εν είδει εγχειριδίου χρήσης, καθώς όλα δείχνουν ότι ο χρήστης,ή οι χρήστες, του δεν ήταν ο κατασκευαστής του, άρα κάποιος έπρεπε να τον/τους ενημερώσει για τον τρόπο λειτουργίας της συσκευής) και με τη βοήθεια των νέων δυνατοτήτων που παρέχει πλέον η τεχνολογία, διαβάζουν συνεχώς νέα γράμματα.

Έχουν αναγνωστεί πλέον περισσότεροι από 2000 μικροσκοπικοί χαρακτήρες, σε επάλληλα μεταλλικά στρώματα, παραμορφωμένα από τη διάβρωση, και «αποκρυπτογραφούνται» λέξεις που φωτίζουν μυστήρια κι ανατρέπουν τα ως τώρα δεδομένα.

Η «ώρα» των Πανελλήνιων Αγώνων...

Όπως, για παράδειγμα, την άποψη ότι ένα από τα μικρά «καντράν» στην πίσω πλευρά του Μηχανισμού έδειχνε τον κύκλο του Καλίππου - δηλαδή, το πολλαπλάσιο (4x19 = 76 έτη) του Μετωνικού Κύκλου.
Όμως, οι επιγραφές που διαβάστηκαν με τη βοήθεια των προηγμένων μηχανημάτων, έδειξαν ότι πρόκειται για ένα «ρολόι» με αποστολή τη μέτρηση του χρόνου τέλεσης των Πανελληνίων Αγώνων της αρχαιότητας, των «στεφανιτών» όπως λέγονταν, καθώς οι νικητές μετά τη νίκη τους στεφανώνονταν.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν, βέβαια, οι γνωστότεροι και μακροβιότεροι απ' όλους, αφού επέζησαν ως την εποχή μας, όμως, υπήρχαν ακόμα τα Ίσθμια στην Κόρινθο, τα Νέμεα στη Νεμέα, τα Πύθεια στους Δελφούς και τα Νάια στη Δωδώνη.

Οι νέες ανακαλύψεις των ερευνητών του Μηχανισμού των Αντικυθήρων φωτίζουν αφενός τη μεγάλη σημασία που έδιναν οι χρήστες του στους «Στεφανίτες» Πανελλήνιους Αγώνες (που εμφανίζονται στο μικρό καντράν), αλλά και την προέλευση του χρήστη ή του κατασκευαστή, ο οποίος χρησιμοποιεί την κορινθιακή διάλεκτο για την αναγραφή των μηνών στον κύκλο του Μέτωνα (μεγάλο καντράν)
Ο μικρός κύκλος χωρίζεται σε τέσσερα τεταρτημόρια. Στο εσωτερικό του καθενός υπάρχουν δύο σύμβολα: το ένα είναι κοινό για όλα - πρόκειται για το «L» σύμβολο για τη λέξη «έτος».
Στη συνέχεια, βλέπουμε γράμματα από το Α ως το Δ που συμβολίζουν το πρώτο, δεύτερο, τρίτο και τέταρτο έτος, ανάλογα με τη συχνότητα τέλεσης κάθε αγώνα.

Έξω από το καντράν υπάρχουν τα ονόματά τους: στο έτος 1 διαβάζουμε τα Ίσθμια και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, στο έτος 2 τα Νέμεα και τα Νάα (ή Νάια), στο έτος 3 τα Ισθμια και τα Πύθια και στο έτος 4 πάλι τα Νέμεα και κάποια ακόμη, η ονομασία των οποίων δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί.

...και οι «Κορινθιακοί» μήνες

Μια άλλη ανατροπή ήρθε από την αποκάλυψη των ονομάτων των μηνών, στον κύκλο του Μέτωνα.
Η επανάληψή τους, στον κύκλο με τις 235 υποδιαιρέσεις, βοήθησε τους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν τα 12 ονόματα που - οποία έκπληξη - ήταν γραμμένα σε κορινθιακή διάλεκτο: ΦΟΙΝΙΚΑΙΟΣ, ΚΡΑΝΕΙΟΣ, ΛΑΝΟΤΡΟΠΙΟΣ, ΜΑΧΑΝΕΥΣ, ΔΩΔΕΚΑΤΕΥΣ, ΕΥΚΛΕΙΟΣ, ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΣ, ΨΥΔΡΕΥΣ, ΓΑΜΕΙΔΙΟΣ, ΑΓΡΙΑΝΙΟΣ, ΠΑΝΑΜΟΣ, ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ.

Κάποια ήταν ίδια και απαράλλαχτα με τα ονόματα των λίγων μηνών που γνωρίζουμε από την περιοχή του Ταυρομενίου (της σημερινής Ταορμίνα), πόλης η οποία ήταν αποικία των Συρακουσών, που με τη σειρά τους ήταν αποικία των Κορινθίων, αλλά και τόπος όπου δοξάστηκε (και πέθανε από χέρι Ρωμαίου στρατιώτη, το 212 πΧ) ο Αρχιμήδης. Ο μεγάλος μαθηματικός, μηχανικός και φυσικός ήταν γνωστό πως είχε ασχοληθεί με «πλανητάρια».

Η «σχολή» του κράτησε ένα και πλέον αιώνα; Η ως σήμερα εκδοχή πως ο Μηχανισμός κατασκευάστηκε μάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο, με πιθανότερη προέλευση τη Ρόδο, ισχύει πια ή ανατρέπεται από τα νέα ευρήματα; Ή μήπως, οι εγγραφές σ' αυτή τη διάλεκτο έγιναν για να διευκολυνθεί ο χρήστης προς τον οποίο ταξίδευε, πριν η πορεία του ανακοπεί από το ναυάγιο; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά.

Η διεθνής αναγνώριση

Η ανακοίνωση των ερευνητών (Τόνι Φριθ, Αλεξάντερ Τζόουνς, Τζον Μ. Στιλ και Γιάννης Μπιτσάκης) για το «ρολόι» των Αγώνων, στο πλαίσιο μιας νέας δημοσίευσης στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό «Nature» (της δεύτερης, σε συνέχεια εκείνης του 2006), η οποία αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο τη χρονική σύμπτωση με την Ολυμπιάδα του Πεκίνου, προκάλεσε νέο κύμα ενδιαφέροντος διεθνώς για το ελληνικό «αρχαίο τεχνολογικό θαύμα».

Πολλά δημοσιεύματα έκαναν την εμφάνισή τους και δεκάδες εκπρόσωποι των ΜΜΕ διαπιστεύτηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα της ομάδας, ώστε να μαθαίνουν τα νεότερα «από πρώτο χέρι». Κι αν η κοινή γνώμη ενδιαφέρεται μια φορά, πολύ περισσότερο δείχνουν πλέον ότι ενδιαφέρονται οι επιστήμονες. Η επιφυλακτικότητα και η αμηχανία με την οποία αντιμετώπιζαν στο παρελθόν το Μηχανισμό έχει δώσει τη θέση της στην περιέργεια και το έντονο ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα να ετοιμάζονται πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις αφιερωμένες σ' αυτόν τους επόμενους μήνες.

Η πλησιέστερη χρονικά, θα πραγματοποιηθεί στο Ιωνικό Κέντρο στην Πλάκα στα τέλη Οκτωβρίου, στη διάρκεια της οποίας - εκτός από σημαντικές ομιλίες και αναλύσεις - θα παρουσιαστούν και μοντέλα του Μηχανισμού εν λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης προσπάθειας ανακατασκευής από το ναύαρχο Θεοφανίδη, στη δεκαετία του '30, αλλά και της πιο σύγχρονης και προσαρμοσμένης στις τελευταίες ανακαλύψεις, αυτής του Βρετανού Μάικλ Ράιτ, συντηρητή μηχανολογικών ευρημάτων στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου.

Φεύγοντας από το Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ, μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης με τον Γιάννη Μπιτσάκη και τον Αγαμέμνονα Τσελίκα, γύριζαν ξανά και ξανά στο μυαλό μου δυο φράσεις τους, που ειπώθηκαν πάνω στην κουβέντα μας, άσχετες μεταξύ τους, αλλά και τόσο σχετικές...

Ο πρώτος δήλωσε ορθά-κοφτά ότι οι επιστήμονες δεν μπορούν πλέον να αγνοούν αυτό το θαυμαστό Μηχανισμό και τη σημασία του για την τεχνολογία.

Ο δεύτερος προτίμησε να «φωτίσει» μια άλλη πτυχή των προγόνων μας που παραβλέπουν οι πολλοί: την ελεύθερη διακίνηση της γνώσης, η οποία προσφέρεται σε όλους, προκαλεί το γόνιμο διάλογο και ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα.

Ο συνδυασμός αυτών των δυο - του πνεύματος και της ελευθερίας - ψάχνει ακόμα και στην «άφιλη» εποχή μας να βρει δικαίωση...
* Στην ομάδα συμμετέχουν ο αστρονόμος Μάικ Εντμουντς και ο μαθηματικός Τόνι Φριθ (από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ), ο αστρονόμος Ιωάννης Σειραδάκης (από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), ο αστρονόμος Ξενοφώντας Μουσάς και ο φυσικός, ειδικευμένος στην ανάλυση ιστορικών αντικειμένων, Γιάννης Μπιτσάκης (από το Πανεπιστήμιο Αθηνών), η Δρ χημικός Ελένη Μάγκου και η αρχαιολογο-μουσειολόγος Μαίρη Ζαφειροπούλου (από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) και ο φιλόλογος και παλαιογράφος, Αγαμέμνων Τσελίκας (από το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης)

ΠΗΓΗ